عوامل مؤثر بر شکل‏گیری طبقات فقیر در ایران (رویکرد داده‌های شبه تابلویی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد اقتصاد، دانشگاه مازندران

2 استاد گروه علوم اقتصادی، دانشگاه مازندران

چکیده

فقر به عنوان یکی از معضلات اجتماعی-اقتصادی، مانع از رسیدن جوامع به رشد و توسعه پایدار می‌شود. از این رو، کاهش فقر یکی از اهداف کشورهای در حال توسعه به شمار می‌آید. لازمه اجرای سیاست‌های کاهش فقر، شناخت فقر و عوامل مؤثر بر آن است. لذا در این مطالعه، ابتدا خط فقر نسبی در سطح استان و به تفکیک شهر و روستا، با روش 50 درصد میانگین مخارج خانوار و استفاده از ریز داده‌های طرح هزینه-درآمد مرکز آمار ایران برای 38303 خانوار در سال 1392 محاسبه شد. سپس بر اساس خط فقر محاسباتی، خانوارهای فقیر شناسایی و تحلیل داده‏ای شدند. پردازش اولیه داده‏ها نشان داد که در برنامه‏های فقر زدایی باید به مسئله آمایش سرزمین توجه شود.
در مرحله بعد، الگوی مورد مطالعه، جهت بررسی عوامل مؤثر بر احتمال ورود یا خروج از چرخه فقر با روش حداکثر درستنمایی برآورد شد. نتایج برآورد مدل لاجیت داده‌های شبه تابلویی با اثرات تصادفی، نشان داد که زن بودن سرپرست خانوار اثر معناداری بر فقر دارد. متغیرهای سال‌های تحصیل و وضعیت درآمدی سرپرست خانوار، تعداد افراد باسواد و تعداد افراد شاغل خانوار اثری معنادار بر احتمال خروج از فقر دارند. بین بعد خانوار و احتمال فقیر شدن، رابطه مستقیم وجود دارد. هم‏چنین بین زندگی در مناطق شهری و احتمال فقیر شدن نیز رابطه مستقیم وجود دارد. تاثیر سن سرپرست خانوار بر فقر U شکل بوده ‏است. یعنی در سال‌های جوانی و میان‏سالی احتمال خروج از فقر وجود دارد در حالی ‏‏که با ورود به دوران پیری احتمال قرارگیری در دایره فقر افزایش می‏یابد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که در برنامه‏های فقرزدایی به افراد مسن به ویژه زنان سرپرست خانوار کم درآمد و بدون درآمد توجه ویژه‏ای شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Factors that Create Poverty in Iran through the Pseudo-Panel Data Approach

نویسندگان [English]

  • Kamal Ghazanfari Aghdam 1
  • Zahra Mila ELmi 2
1 M.A student in Economics at University of Mazandaran
2 Professor in University of Mazandaran
چکیده [English]

Poverty, as a socio-economic problem, prevents societies to attain sustainable development and growth. Therefore, poverty reduction is one of the objectives of developing countries. Knowing the status of poverty and its determinants is essential for the successful implementation of poverty reduction policies. Therefore, in this study, after the calculation of the relative poverty line in the urban and rural areas of each province by using the micro data on the income-expenditure of 38303 households gathered by the statistical center of Iran in 2013, the poor families were identified. On the basis of the initial processing of the data, it is recommended that poverty alleviation programmers pay attention to spatial planning.
In the next step, to examine the effective factors in the probability of going out of poverty, the model was estimated with the maximum likelihood method. The results of the regression logit model based on pseudo-panel data with random effects showed that female-headed households are supposed to be in poverty more than males. Also, variables such as the education level of the head, statement of his or her income, and the number of the educated and the number of employees in the household have a significant effect on the probability of going out of poverty. Being in poverty is strongly associated with household size and living in urban areas. The effect of the head’s age on poverty is U shaped. It means, when the head is young, the probability of being poor is low. On the other hand, when the head is in pension years or old ages, the probability of being poor is high. Therefore, in poverty eradication programs, the government should pay attention to the elderly, especially females who head households with no income.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Relative poverty line
  • Rural poverty
  • Urban poverty
  • Logit model of pseudo- panel data
  • Income-expenditure survey
  • Iran

مراجع

  1. ابراهیم‌پور، سمانه (1390). تاثیر عوامل اقتصادی- اجتماعی بر فقر در ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران.
  2. ابراهیم‌پور، سمانه. و علمی، زهرا (میلا) (1392). "تعیین کننده‌های فقر خانوارهای شهری ایران در سال 1388 کاربرد مدل داده‌های تابلویی با متغیر وابسته محدود". فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی (رویکرد اسلامی – ایرانی) 13(49): 116-101.
  3. باقری، فریده. حیدری، خلیل. دانش‌پرور، نیما. کاوند، حسین. و پیمان، سید حسین (1386). ارائه‌ی شیوه‌ای برای محاسبه‌ی خط فقر رسمی در ایران، گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی.
  4. پورقربان، محمدرضا (1387). نقش مالیات و یارانه در کاهش فقر در ایران، رساله دوره دکتری، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران.
  5. پیرائی، خسرو. و شهسوار، محمدرضا (1388). "بررسی وضعیت فقر در مناطق شهری و روستایی استان فارس". پژوهش نامه اقتصادی 9(3): 264-233.
  6. حسن‌زاده، علی (1379). "بررسی عوامل مؤثر بر فقر: مطالعه موردی ایران". فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران 3(4): 183- 135.
  7. حکمتی فرید، صمد (1393). بررسی تطبیقی عوامل مؤثر بر فقر خانوارهای دارای سرپرست شاغل و غیر شاغل شهری کشور، اولین کنفرانس ملی اقتصاد، مدیریت و فرهنگ ایرانی اسلامی.
  8. حیدری، خلیل. فرامرزی، ایوب. قصوری، شکوفه. و ایرا، عبدالرحیم (1394). برآورد خط فقر و شاخص‌های نابرابری در ایران 1383-1392، گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی، مرکز آمار ایران.
  9. خالدی، کوهسار. و پرمه، زورار (1384). "بررسی وضعیت فقر در مناطق شهری و روستایی ایران (1382-1375)". اقتصاد کشاورزی و توسعه 13(49): 84-57.
  10. خداداد کاشی، فرهاد. باقری، فریده. حیدری، خلیل. و خداداد کاشی، امید (1381). اندازه‌گیری شاخص‌های فقر در ایران: کاربرد انواع خط فقر، شکاف فقر و شاخص فقر 1379-1363، گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی، مرکز آمار ایران.
  11. راغفر، حسین. و باباپور، میترا (1393). "تجزیه و تحلیل رفتار بین نسلی هزینه مصرفی خانوارهای شهری با استفاده از داده‌های شبه تابلویی". فصلنامهمطالعات اقتصادی کاربردی 10: 199-177.
  12. سالاری، محمد‌جعفر (1395). "بررسی مقایسه‌ای فقر در هشت استان شرق کشور (1383-1393)". فصلنامه ایده‌های نو در علوم و فناوری 1(1): 24-12.
  13. عرب مازار، عباس. و حسینی نژاد، سید مرتضی (1383). "عوامل مؤثر بر فقر خانوارهای شاغل روستایی در ایران". جستارهای اقتصادی 1(1): 94-67.
  14. علمی، زهرا (میلا). و علی‌تبار لداری، فهیمه (1391). "اثر آموزش و بعد خانوار بر احتمال خروج از فقر در مناطق شهری ایران در دو سال 1384 و 1388". فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی 12(46): 141-109.
  15. سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی کشور (1381). ترجمه گزارش توسعه جهانی بانک جهانی 2001-2000، مبارزه با فقر، بانک جهانی.
  16. مرکز آمار ایران (1392). داده‌های طرح هزینه- درآمد خانوار.
  17. مهریار، امیرهوشنگ (1373). "فقر: تعریف و اندازه‌گیری آن". مجله برنامه و توسعه 2(8): 88-39.
  18. نجفی، بهاالدین. و شوشتریان، آشان (1386). "برآورد خط فقر، اندازه فقر و بررسی تعیین‌کننده‌های آن در خانوارهای شهری و روستایی در ایران". مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه 15(59): 24-1.
    1. Achia, T. N. Wangombe, A. & Khadioli, N. (2010). "A Logistic Regression Model to Identify Key Determinants of Poverty Using Demographic and Health Survey Data". European Journal of Social Sciences 13(1): 38-45.
    2. Atkinson, A. B. (1989). Poverty and Social Security, Harvester Wheatsheaf.
    3. ‌Biyase, M. and Zwane, T. (2017). "An Empirical Analysis of the Determinants of Poverty and Household Welfare in South of Aferica". MPRA https://mpra.ub.uni-muencn.de/77085.
    4. Caglayan, E. Kosan, N. I. & Astar, M. (2012). "An Empirical Analysis of the Determinants of Household Poverty in Turkey". Asian Economic and Financial Review 2(1): 181-191.
    5. Deaton, A. (1985). "Panel Data from a Time Series of Cross-Sections". Journal of Econometrics 30: 109-126.
    6. Garza-Rodriguez, J. (2015). "The Determinants of Poverty in the Mexican States of the US–Mexico Border". GARZA–RODRÍGUEZ, Jorge. Los determinantes de la pobreza en los estadosmexicanos en la frontera con EstadosUnidos. Estudios Fronterizos 17: 141-167.
    7. Geda, A. Jong, N. & Kimenyi, M.S. (2005). "Determinants of Poverty in Kenya: A Household Level Analysis". University of Connecticut. Working Paper 2005-44.
    8. Ghazouani, M. & Goaied, S. (2001). "The Determinants of Urban and Rural Poverty in Tunisia". Discussion Paper Laboratoired’EconométrieAppliquée (LEA), Faculté des Sciences Economiques et de Gestion de Tunis, Tunisia.
    9. Haddad, K. G. (2017). "Parents Decision on Child Labor and School Attendance Evidence from Iranian Households". Journal of Education and Work Fortcoming, DOI: 10.1080/13639080.1341.44
    10. Majeed, M. T. & Malik, M. N. (2014). "Determinants of Household Poverty: Empirical Evidence from Pakistan". Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/57744/MPRA Paper No. 57744.
    11. Mincer, J. (1958). "Investment in Human Capital and Personal Income Distribution". The Journal of Political Economy 281-302. https://www.jstor.org/stable/1827422.
    12. Mincer, J. (1974). Schooling, Experience and Earning, New York, Columbia University Press.
    13. Mok, T. Y. Gan, C. & Sanyal, A. (2007). "The Determinants of Urban Household Poverty in Malaysia". Journal of Social Sciences 3(4): 190-196.
    14. Ravalion, M. (1996). "Issues in Measuring and Modeling Poverty". Economic Journal 106: 1328-1343.
    15. Rowntree, B. S. (1901). Poverty: a Study of Town Life, London, Macmillan.
    16. Sen, A. K. (1987). Commodities and Capabilities: Professor Dr. P. Hennipman Lectures in Economics, 1982 Delivered at the University of Amsterdam, Oxford University Press.
    17. Townsend, P. (1985). "A Sociological Approach to the Measurement of Poverty-A Rejoinder to Professor Amartya Sen". Oxford Economic Papers 37(4): 659-668.
سیاست گذاری اقتصادی
دوره 11، شماره 21
شهریور 1398
صفحه 25-53

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار