تاثیر رانت نفتی بر کیفیت نهادها در اقتصادهای نفتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد دانشکده حقوق و اقتصاد، دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب

2 کارشناس ارشد رشته اقتصاد، دانشگاه آزاد واحد تهران جنوب

چکیده

این مقاله سعی دارد تا با تمرکز بر پدیده رانت‌جویی، رابطه میان رانت نفت و کیفیت نهادها را توضیح دهد. بر این اساس استدلال می‌شود بسته به سطح کیفیت نهادی هر کشور، ظرفیت و آستانه ویژه‌ای برای جذب و به کارگیری مناسب رانت نفت وجود دارد که فراتر از آن آستانه هر مقدار اضافی رانت نفت، دارای اثر منفی بر سطح کیفیت نهادها است. در صورت افزایش ملایم (پایین‌تر از سطح آستانه‌ای) رانت و درآمدهای نفتی، کشور به خوبی این درآمدها را جذب و به طور مولد در اقتصاد به کار می‌گیرد. اما وقتی که ذخیره این منابع طوری افزایش می‌یابد که از حد آستانه‌ای گذر می‌کند، سود مورد انتظار فعالیت رانت‌جویی بیشتر می‌شود و در این حالت تمایل به فعالیت‌های رانت‌جویی در مقایسه با فعالیت‌های تولیدی افزایش می‌یابد و به دنبال آن کیفیت نهادها تضعیف می‌شود. رابطه‌ی رانت نفت و کیفیت نهادی بوسیله منحنی‌ای به شکل U وارونه نمایش داده شده است. نتایج تجربی بدست آمده با استفاده از شاخص‌های شش گانه کیفیت نهادی، طی دوره 1996-2011 برای کشورهای با اقتصاد نفتی، رابطه به شکل U وارونه میان رانت نفت و شاخص‌های حق اظهار نظر و پاسخگویی، ثبات سیاسی، حاکمیت قانون و کنترل فساد را نیز تایید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Oil rents on the Institutional Quality in Oil-Based Economies

نویسندگان [English]

  • Hamid Tofighi 1
  • Hassan Yahyavi Razlighi 2
1 Assistant Professor, Islamic Azad University South Tehran Branch
2 Master of Art, Islamic Azad University South Tehran Branch
چکیده [English]

Through a rent-seeking model, this article analyses the relationship between institutional quality and oil rents. It is claimed that for each country, a threshold exists, such that beyond this point, any additional amounts of oil rent begin to have a negative impact on institutional quality. If oil rent is lower than its critical threshold, the country’s economy still performs well, but, as the oil rent increases, the expected return of the rent-seeking behavior is elevated. This, in turn, lowers the quality of institutions. This relationship is illustrated by an inverse U-shaped curve. Our empirical study confirms such an inverse U-shaped curve for oil-based economies for the years 1996-2011. Also relationships prove to exist between oil rents and such indices as role of law, control of corruption, voice and accountability, and political stability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Oil rent
  • Institutional quality
  • Kaufman index

مراجع

  1. الف) منابع و مآخذ فارسی

    1. تسلیمی، حسین (1387). تاثیر تغییر ماهیت دولت بر مالیه عمومی از دیدگاه نهادگرایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی.
    2. رحمانی، تیمور. و گلستانی، ماندانا (1388). "تحلیل از نفرین منابع نفتی و رانت جویی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب نفت خیز". مجله تحقیقات اقتصادی 44(89): 57-86.
    3. شاکری، عباس (1389). مقایسه تطبیقی نظام اقتصادی ایران با سایر نظام‌های اقتصادی (کشورهای منتخب). فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران. طرح پژوهشی.
    4. ‌لین‌کارل، تری (1388). معمای فراوانی؛ رونق‌های نفتی و دولت‌های نفتی. جعفر خیرخواهان؛ نشر نی.
    5. محمدلو، نویده (1388). بررسی نقش کیفیت نهادی بر رابطه وفور منابع طبیعی و رشد اقتصادی در اقتصادهای نفتی، پایان‌ نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
    6. معیدفر، سعید. و همکاران (1390). "آزمون نظریة نفرین منابع با رویکرد تحلیل تطبیقی بین کشوری". مسائلاجتماعیایران 2(2): 159-184.
    7. مهرآرا، محسن. و همکاران (1389). "تفسیری از فرضیه نفرین منابع طبیعی در کشورهای صادر کننده نفت: تکانه‌های مثبت نفتی از چه سطح آستانه‌ای برای رشد اقتصادی، مضر است؟". مطالعات‌ اقتصاد انرژی 8(28): 134-119.
    8. مهرآرا، محسن. کیخا، علیرضا (1387). "نهادها، نفت و رشد اقتصادی در کشورهای متکی به نفت طی دوره‌ی 1975 تا 2005 به روش پانل هم انباشتگی". فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق) 5(4): 79-55.  
    9. نورث، داگلاس، سی (1377). نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. محمدرضا معینی؛ انتشارات مرکز مدارک و انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
    10. نورث، داگلاس، سی (1379). ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی. غلامرضا آزاد (ارمکی)؛ نشر نی.

     

    ب) منابع و مآخذ لاتین

    1. Acemoglu, D., Johnson, S and Robinson, J. A. (2002). "An African Success Story: Botswanna". CPER Discussion Papers 3219.
    2. Alexeev, Michael. Conra, Robert (2011). "The Natural Resource Curse and Economic Transition". Economic Systems 35(4):445–461.
    3. Basedau, M. and J. Lay, J. (2009). "Resource Curse or Rentier Peace? The Ambiguous Effects of Oil Wealth and Oil Dependence on Violent Conflict". Journal of Peace Research 46(6): 757–776.
    4. Bhattacharyya, Sambit. Hodler, Roland (2010). "Natural Resources, Democracy and Corruption". European Economic Review 54(4):608–621.
    5. Brunnschweiler, Christin (2007). "Cursing the Blessing? Nutural Resource Abundance, Institutions and Economic Growth". World Development 36(3): 399-416.
    6. Bulte, E, Damania, R. and Deacon, R. (2005). "Resource Intensity, Institutions, Development". World Development 33(7): 1029-1044.
    7. Couttenier, Mathieu (2008). "Relationship between Natural Resources and Institutions". Paris School of Economics Working paper.
    8. Devlin, Julia, and Michael Lewin (2004). Managing Oil Booms and Busts in Developing Countries. Developing Alternatives 7(2): 31-39
    9. Gylfason, T. (2001). "Natural Resources, Education, and Economic Development". European Economic Review 45(4-6): 847–859.
    10. Gylfason, Thorvaldur (2000). "Natural Resources, Education, and Economic Development". For the 15th Annual Congress of the European Economic Association Bolzano, 30 August – 2 September.
    11. Hodler, R. (2006). "The Curse of Natural Resources in Fractionalized Countries". EuropeanEconomic Review. 50(6): 1367–1386.
    12. Siegle, J. (2007). "The Governance Root of the Natural Resource Curse". Developing alternatives 11(1): 35-43.
    13. Isham, J., Woolcock, M., Pritchett, L. and Busby, G. (2005). "The Varieties of Resource Experience: Natural Resource Export Structure and the Political Economy of Economic Growth". World Bank Economic Review 19(2): 141-174.
    14. Karl, T. L. (1997). The Paradox of Plenty: Oil Booms and Petro- States, Berkeley, CA: University of California Press.
    15. Kaufmann, D. Kraay, A. Mastruzzi M. (2010). Response to: The Worldwide Governance Indicators: Six, One, or None, Unpublished manuscript.
    16. Kaufmann, D., Kraay, A. and Mastruzzi, M. (2008). "Governance Matters VII Aggregate and Individual Governance Indicators for 1996-2011". World Bank Policy Research, Working paper no.4654: 1-105.
    17. Leite, Carlos and Weidmann, Jens (1999). "Does Mother Nature Corrupt? Natural Resource, Corruption, and Economic Growth". IMF Working paper no.99/85.
    18. Mehlum, H., Moene, K. and Torvik, R. (2006). "Institution and the Resource Curse". The Economic Journal 116(508): 1-56.
    19. Ross, Micheal (2001). "Does oil hinder democracy". World Politics 33(3): 325-361.
    20. Sachs, J. D. Warner, A. (2001). "The Curse of Natural Resources". European Economic Review 45(4-6): 827-38.  
    21. Sachs, J. D., Warner, A. M. (2002). "Natural Resources and Economic Development; The Curse of Natural Resources". European Economic Review 45(46): 827-838.
    22. Siegle, J. (2007). "The Governance Root of the Natural Resource Curse". Developing alternatives 11(1): 35-43.
    23. Stevens, p; Dietsche, E (2008). "Resource Curse: an Analysis of Cause, Experiences and Possible Ways Forward". Energy Policy 36(1): 56-65
    24. Trovik, R. (2002). "National Resource, Rent Seeking and Welfare". Journal of Development Economics 67(2): 445-470.
    25. UNCTAD (2008). UNCTAD Hand book of statistics
    26. World Bank (2012). World Development Indicators.
سیاست گذاری اقتصادی
دوره 8، شماره 16
آبان 1395
صفحه 21-40

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار