تأثیر قانون هدفمندسازی یارانه کالاهای اساسی بر رفاه خانوار (مطالعه موردی: شهر اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه اصفهان

2 استاد گروه قتصاد، دانشگاه اصفهان

3 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان

چکیده

یکی از سیاست‌های رایج در کشورهای در حال توسعه و حتی کشورهای توسعه‌یافته اتخاذ سیاست‌های حمایتی مناسب و پرداخت یارانه است. اما پرداخت یارانه‌ها از جمله یارانه کالاهای اساسی معایبی داشته که کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه را به سمت هدفمندسازی یارانه‌ها سوق داده است و این رویکرد اثراتی را بر رفاه خانوار خواهد داشت. این مقاله درصدد ارزیابی اثرات هدفمندسازی یارانه کالاهای اساسی مورد مطالعه (غلات و نان، گوشت، لبنیات و تخم ‌پرندگان، روغن‌ها و چربی‌ها، میوه‌ها و خشکبار، سبزیجات و حبوبات، قند و شکر و گروه سایر) بر رفاه خانوارهای مناطق شهری استان اصفهان و شناسایی ترتیب آسیب‌پذیری دهک‌های درآمدی از تغییرات قیمت مواد غذایی می‌باشد. برای این منظور، از نظریه‌ی تقاضا و به طور خاص از سیستم مخارج خطی به روش رگرسیون‌های به ظاهر نامرتبط (SUR) در برآورد معادلات تقاضا و سپس معیارهای تغییرات جبرانی و تغییرات معادل جهت ارزیابی تغییر رفاه مصرف‌کنندگان استفاده شده است. تخمین سیستم تقاضا بر اساس داده‌های هزینه-درآمد خانوارهای شهری استان اصفهان و برای دوره زمانی 1390-1383 انجام شده است. نتایج حاصل از محاسبه تغییرات جبرانی و تغییرات معادل 4 گروه کالای خانوار شهری استان اصفهان که با شکست ساختاری روبه‌رو نبوده است در سال 1390، نشان‌دهنده کاهش رفاه خانوارها بعد از هدفمندسازی یارانه کالاهای اساسی می‌باشد. همچنین بر اساس داده‌های توصیفی موجود از هدفمندسازی یارانه‌ها نیز می‌توان بیان کرد که خانوارهای شهری استان اصفهان در سال 1390 دچار افت رفاه شده‌اند. در سال 1390 دهک اول درآمدی، آسیب‌پذیرترین دهک در مقابل افزایش قیمت‌ها بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Impact of Targeted Subsides of Basic Goods on the Household Welfare: A Case Study of the City of Isfahan

نویسندگان [English]

  • Monir sadeghi 1
  • Nematollah Akbari 2
  • Hadi Amiri 3
1 M.Sc in Economic, Isfahan University
2 Professor in Economic, Isfahan university
3 Assistant Professor in Economic, Isfahan University
چکیده [English]

One of the policies in developing countries and even in developed ones is paying subsidies and adopting a profitable supporting method in this regard. However, payment of subsidies, such as subsidies on basic goods, has certain disadvantages. Consequently, developed and developing countries prefer to have a system of targeted subsidy payment. This tendency has had influences on welfare of families.
This article examines the effects of targeted subsidies of basic goods (e.g. bread and grains, meat, dairy products, eggs of birds, oil and fat, fruits and dried fruits, vegetables and cereals, and sweets) on the welfare of families in urban regions of Isfahan, representing the vulnerability order of income deciles due to the variation of foodstuff prices. For this reason, the theory of demand and especially the seemingly unrelated regression of the linear expenditure system are used to examine the demand equations and then standards of “Compensating Variation” and “Equivalent Variation” for evaluation of consumers’ welfare variation in Isfahan.
An estimate of the demand system is calculated based on expense-income of the urban household in Isfahan during the period 2004–2011. The results obtained from the calculation of “Compensating Variation” and “Equivalent Variation” in four urban household commodity groups in Isfahan province in 2011 show a reduction in the household welfare after implementing targeted commodity subsidies. Furthermore, according to the existing descriptive data of the targeted subsidies program, urban families in Isfahan experienced welfare stagnation in 2011. In that year, the first income decile was the most damaged decile because of the increase in the prices.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Basic goods
  • Linear expenditure system
  • Compensated Variation
  • Equivalent Variation
  • Consumer’s welfare
  1. الف) منابع و مآخذ فارسی

    1. ابریشمی، حمید. و مهرآرا ، محسن (1376). "مدل تقاضای مصرف‌کننده و تحلیلی بر تغییرات سبد مصرفی خانوارها طی دوره 1344-1372". پژوهشنامه بازرگانی 7(3): 164-134.
    2. اکبری، نعمت‌اله (1391). با هدفمند کردن یارانه‌ها در استان 70 هزار نیروی کار از دست­داده‌ایم. سایت خبرگذاری ایمنا. مندرج در سایت http://www.imna.ir .
    3. اکبری، نعمت‌اله. و مؤذن جمشیدی، هما (1391). "تحلیل تأثیر هدفمندکردن یارانه‌ها بر درآمد و مخارج خانوار روستایی مطالعه موردی: استان اصفهان". همایش ملی توسعه روستایی 7: 78-60.
    4. اکبری، نعمت‌اله. مؤذن جمشیدی، هما. و یار محمدیان، ناصر (1389). پروژه بررسی آثار اجرای قانون هدفمند سازی یارانه‌ها بر هزینه و درآمد شهرداری اصفهان، معاونت برنامه‌ریزی دانشگاه اصفهان.
    5. ابونوری، اسماعیل. و مالکی، نادر (1387). "ارزیابی فقر در استان سمنان طی برنامه‌های پنج ساله اول، دوم و سوم توسعه اقتصادی (1383-1368)". فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی 16(45): 27-5.
    6. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شاخص بهای کالاهای خوراکی شهر اصفهان، سال‌های 1383-1390.
    7. پرمه، زورار. و حیدری، خلیل (1385). "تعیین خانوارهای نیازمند از بی‌نیاز با استفاده از آزمون تقریب میانگین (در راستای هدفمند کردن یارانه‌ها در ایران)". فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی 10(41): 27-1.
    8. حق‌جو، ناصر (1381). "رفاه اجتماعی و توسعه (مروری بر کارکرد برخی نهادهای حمایتی)". فصلنامه رفاه اجتماعی 2(6): 96-75.
    9. خسروی‌نژاد، علی‌ اکبر. خداداد کاشی، فرهاد. و صحبتی، زهرا (1392). "ارزیابی افزایش قیمت مواد غذایی بر رفاه خانوارهای شهری ایران". فصلنامه راهبرد اقتصادی 2(4): 93-73.
    10. خسروی‌نژاد، علی اکبر (1388). "اندازه‌گیری اثرات رفاهی حذف یارانه کالاهای اساسی بر خانوارهای شهری ایران". فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی 13(50): 31-1.
    11. خسروی‌نژاد، علی اکبر (1384). اندازه‌گیری اثرات رفاهی ناشی از کاهش یا حذف یارانه (در گروه کالاهای خوراکی) بر روی خانوارهای شهری ایران در چارچوب شاخص هزینه زندگی و سیستم معادلات تقاضا، پایان نامه دکترا، دانشکده اقتصاد، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران.
    12. خسروی‌نژاد، علی اکبر. و هاشمی، ابوالقاسم (1374). "سیستم مخارج خطی الگوی تقاضای خانوارهای شهری در ایران". مجله‌ی اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی 4: 92-74.
    13. داوودی، آزاده. و اشرفی، یکتا (1388). "مروری بر تجربه کشورها در زمینه هدفمند کردن یارانه‌ها (با تاکید بر اصلاح یارانه مواد غذایی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا)". مجله اقتصادی 9(101): 132-113.
    14. دینی ترکمانی، علی (1375). "بررسی وضعیت فقر غذایی در ایران". مجموعه مقالات تحلیل و بررسی اقتصادی فقر موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
    15. رضاپور، فاطمه. دانشور کاخکی، محمود. و محمدی، حسین (1390). "بررسی تقاضای گروه‌های اصلی کالاهای خوراکی در مناطق شهری ایران". نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی) 25(1): 57-46.
    16. رنجبر، همایون. شهریور، عباس. و خرم روز، علی (1388). "تحلیل رفتار پویای مصرفی مناطق شهری کل کشور و استان اصفهان: کاربرد دستگاه تقاضای تقریباً ایده آل طی دوره 84-1358". فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی 13(51): 121-97.
    17. سعادت، رحمان. و قاسمی، مسلم (1391). "بررسی حداقل معاش مناطق شهری و روستایی استان کرمانشاه و مقایسه با کل کشور (86-1374)". فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی 12(2): 206-187.
    18. صنیعی، علیرضا (1366). الگوی مصرف و ساخت اقتصادی، جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان.
    19. قرشی ابهری، جواد. و صدرالاشرافی، مهریار (1384). "برآورد تقاضای انواع گوشت در ایران با استفاده از سیستم تقاضای تقریباً ایده آل". مجله علمی پژوهشی علوم کشاورزی 11(3): 143-133.
    20. کرمی، آیت اله. اسماعیلی، عبدالکریم. نجفی، بهاءالدین. و بانویی، علی اصغر (1390). "آثار رفاهی سیاست‌های اصلاح یارانه‌ی غذا در ایران: کاربرد مدل تعادل عمومی قابل محاسبه". اقتصاد کشاورزی 6(2): 61-35.
    21. مرکز آمار ایران، نتایج طرح هزینه‌ی درآمد خانوارهای شهر اصفهان، سال‌های 1383-1390.
    22. مکیان، نظام الدین. و سعادت‌خواه، آزاده (1390). "اندازه‌گیری حداقل معاش با استفاده از سیستم مخارج خطی مطالعه موردی: جامعه شهری استان یزد (برنامه‌های سوم و چهارم توسعه)". فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی 2(5): 68-45.
    23. معاونت برنامه‌ریزی استانداری استان اصفهان، (1392).
    24. موسی خانی، غلامرضا (1378). تجزیه و تحلیل رفاه اجتماعی در ایران و اثرپذیری آن از نابرابری درآمدی، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه اقتصاد، دانشگاه شیراز.
    25. میرزائی، حسین. و خسروی‌نژاد، علی اکبر (1390). "اثرات تعدیل قیمت کالاهای اساسی: نان، برنج، روغن نباتی و قند و شکر بر سطح رفاه خانوار شهری و روستایی". فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی 15(60): 65-35.

     

    ب) منابع و مآخذ لاتین

    1. Bett, H. K. Musyoka, M. P. Peters, K. J. & Bokelmann, W. (2012). "Demand for Meat in the Rural and Urban Areas of Kenyacafocaus on the Indigenous Chicken". Economics Research International.
    2. Creedy, J. (1998). "Measuring the Welfare Effect of Price Changes: A Convenient Parametric Approach". Australian Economic Papers Blackwell Publishing 37(2): 137-151.
    3. Creedy, J. and Sleeman, C. (2006). "Carbon Taxation, Prices and Welfare in NewZealand". Ecological Economics 57(3): 333-345.
    4. Minot, N. &. Dewina, R. (2013). "Impact of Food Price Changes on Household Welfare in Chana". International Food Policy Research Institute Sustainable Solutions for Ending hunger and Poverty a Member of the CGIAR Consortium, 1-32.
    5. Tefera, N. Demeke, M. & Rashid, S. (2012). "Welfare Impact of Rising Food Prices in Rural Ethiopia a Quadratic almost Ideal Demand System Approach". International Association of Agricultural Economists (IAAE) Triennial Conference, Brazil, 1-47
    6. Varian, H. R. (1992). Microeconomic Analysis. www.Norton& company publication.com
    7. Willig, R. d (1976). "Consumers Surplus Without Apology". American Economic Review 66(4): 589-597.
    8. Wood, B., Nelson,C & Nogueira, L. (2011). "Welfare Evaluation of Food Price Increases in Miexico", Econometrics of Welfare Evaluation of Price Changes University of Illinois at Urbana-Champaign.